Jaćmierz

      Jaćmierz, Posada i Przedmieście położone na północ od Zarszyna stanowią niezwykle malowniczy teren blisko Pogórza Dynowskiego. Najstarsza pisana wzmianka o Jaćmierzu datuje się na rok 1390 - o czym mówi przywilej nadany przez króla Władysława Jagiełłę. Dokument ten nazywa miejscowość jako Iaczimirscz. Na przestrzeni dziejów nazwa ulegała rozmaitym przekształceniom:
- wiek XV - Iaczimirz, Iaczymyrz
- wiek XVI-XVIII - Jacmierz, Jacimierz
- wiek XIX - Jaćmierz
Zmiany nazwy wynikać mogą z nieustalonych wówczas zasad pisowni.
   Według prof. Stachowicza Jaćmierz oznacza "ja ci tobie zgodę przynoszę zapewniam".
Mir w języku staropolskim bowiem oznaczał pokój, pojednanie.
    W roku 1437 Jaćmierz otrzymał prawa miejskie. Miasto stanowiło następnie własność rodu Jacimierskich, którzy wywodzili się od  Fryderyka Myssnara.  W tym czasie miejscowość leżała w dawnym województwie ruskim.
   W roku 1460 odnotowano pierwszych rajców miejskich Michaela Naydethera
i Stanisława Steala, którzy złożyli podpisy z okazji fundacji kościoła przez Fryderyka pana na Jaćmierzu. Pod koniec XV wieku własnośćJakuba Pieniążka - od 1493 wojskiego sanockiego, starosty sanockiego oraz jego żony Anny Zarszyńskiej - córki Stanisława Zarszyńskiego.
W II poł. XVI wieku Jaćmierz był własnością Stanisława Drohojewskiego.   
W XVII Jacmierz był własnością Adama Bala-chorążego przemyskiego. Potem  wdowy po Adamie Balu. W XVIII do Śleszyńskiego- kasztelana brzeskiego, a następnie do wdowy Anastazji Grabowskiej Sleszyńskiej.
W 1795 roku Jaćmierz należał do Stanisława Grodzickiego herbu Łada, który zmarł bezpotomnie w 1818 r. W następnym roku bratanek Stanisława, Feliks Grodzicki, sprzedał Jaćmierz wraz z Posadą Jaćmierską Dolną, Posadą Jaćmierską Górną i Chmurówką Sebastianowi Ostaszewskiemu herbu Ostoja. On natomiast przepisał te dobra w 1832 roku swej córce, Marii z Ostaszewskich, żonie Franciszka Grotowskiego, po których dziedziczył ich syn, Leon Grotowski, żonaty z Marią z hr. Starzeńskich. Po Leonie i Marii Grotowskich dobra jaćmierskie otrzymał w spadku ich syn, Władysław Grotowski (1871-1930), żonaty ze Stanisławą z Dydyńskich.
Ostatnim właścicielem był syn Władysława i Stanisławy Grotowskich, Franciszek (1906-1962). Po II wojnie światowej jego majątek został przejęty przez Skarb Państwa.
     W Jaćmierzu od czasów lokacji miasta odbyły się trzy jarmarki. Targ odbywał sie co tydzień. Handlowano bydłem i końmi oraz tzw. drobnicą. W interesach przyjeżdżali kupcy z Węgier. Do majątku Grotowskich należała jedna z największych w całej Galicji hodowla bydła zarodowego rasy simentalskiej i berneńskiej z Szwajcarii. Od tamtych czasów tradycję hodowlaną simentali podtrzymuje ośrodek bydła zarodowego w Odrzechowej. Poza tym istniały cechy rzemieślnicze, stolarski, ślusarski, tkacki, garncarski, garbarski -
i największy szewski. Pod koniec XIX wieku do nowych zajęć doszło chmielarstwo. 
    W roku 1880 miasto liczyło 145 domów oraz 840 mieszkańców, wyłącznie Polaków.
W roku 1898 miasteczko liczyło 148 domów oraz 716 mieszkańców, w tym 650 rzymskich katolików oraz 52 Żydów, językiem polskim posługiwało się 716 osób.
Powierzchnia miasta wynosiła 4,06 km².    
      Całkowicie zniszczony przez armię rosyjską w roku 1915,   Jaćmierz utracił po Iwojnie światowej prawa miejskie.
W roku 1929 Jaćmierz liczył  620 mieszkańców, właścicielem większościowym był Leon Grotowski. Funkcjonowała wówczas Kasa Stefczyka, Spółdzielnia Rolnicza. Działalność usługową prowadzili handlarz bydła Wilner A., kowal Lutecki S., rzeźnik Musiał k.,
sklep Silberman E., i Smolnicki B. oraz gospodę Wilner K.
 
Informacje podane powyżej są zarysem całej bogatej i ciekawej historii Jaćmierza. Zapraszamy do zapoznania się z nią w zbiorach regionalnych naszej biblioteki.